মাজুলী

প্ৰণৱজ্যোতি ডেকাৰ গল্পৰ পৰিৱেশ-চিত্ৰণো মধ্যবিত্তীয়-নৈতিকতাৰ দৃষ্টিৰে অদৰ্শনীয়-অস্পৃশ্য৷ ইম্পিৰিয়েল বাৰৰ আন্ধাৰ চুক [উৰ্বশীৰ বৃত্তি] বা বয়োবৃদ্ধৰ মদৰ-আড্ডাস্থলী [দে দে ৰাম দিলা দে ৰাম]ৰ পৰিৱেশত গল্পৰ বৰ্ণনা কৰা প্ৰণৱজ্যোতি ডেকাই তেখেতৰ গল্পত পূৰ্বকালৰ গল্পকাৰৰ গল্পত স্থান নোপোৱা অনালোচিত বহু প্ৰসংগৰ অৱতাৰণা কৰিছে৷ ডেকাৰ গল্পত মুক্তভাৱে প্ৰকাশিত হৈছে– পৰ্ণগ্ৰাফীৰ মান বিচাৰ কৰা নিজা অভিজ্ঞতাৰ কথা [ইশ্বৰৰ মহিমা], এচকল ৰুটিৰ বাবে দেহ-ব্যৱসায়ত নামিবলগীয়া হোৱা উন্নত দেশৰ কোনো নাৰীৰ জীৱন-গাঁথা [তিনিটা বীভৎস গল্প], স্মাগলাৰৰ-পৃথিৱীত থকা মানৱীয়তাৰ কাহিনী [মোৰে চহৰ], অনাঘ্ৰাতা কুসুমৰ কুমাৰীত্ব মোচনৰ টোপ দি গুৱাহাটীৰ কোনো গলিলৈ নৈতিক চৰিত্ৰ হানিৰে ডকাইতি কৰাৰ সুযোগৰ অপেক্ষাত ৰৈ থকা কোনো যুৱকৰ কাহিনী [নাম-মাহাত্ম্য]৷ শক্তিশালী প্ৰকাশভংগীৰে আঢ্যৱন্ত মানুহৰ আধুনিক জীৱন-পৰিক্ৰমাৰ যন্ত্ৰণা আৰু নৈৰাশ্যৰ ৰূপায়ণেৰে লিখা ‘সোধা নহ’ল’ গল্পকাৰৰ আন এটা উল্লেখযোগ্য গল্প৷

        ‘শ্ৰীকৃষ্ণৰ শেষ দিনটো’ আৰু ‘এজাক এলেহুৱা কাউৰীৰ সাধু’ শীৰ্ষক গল্প দুটাত ক্ৰমে পুৰাকথা আৰু এটা সাধুকথাক আশ্ৰয় কৰি গল্পকাৰে একোটা নতুন কাহিনী কৈছে৷ ‘শ্ৰীকৃষ্ণৰ শেষ দিনটো’ত শ্ৰীকৃষ্ণৰ স্বগতোক্তিৰ মাজেৰে কুৰুক্ষেত্ৰ যুদ্ধৰ পৰৱৰ্তী কালত যাদৱ-বংশৰ অধঃপতনৰ কাহিনী প্ৰকাশিত হৈছে৷ পশু-পালন বৃত্তিত জড়িত যাদৱ বংশক আজীৱন কষ্ট-ত্যাগেৰে শ্ৰীকৃষ্ণই এটা উন্নত জাতি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ পাছত উত্তৰসুৰীয়ে এতিয়া ‘আপোনালোকে গৰু চৰাইছিল’ বুলি কৰা অপমানৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছে৷ শত্ৰুবিহীন যাদৱবংশই দুই শিবিৰত বিভক্ত হৈ ভাতৃঘাতী সংঘৰ্ষ–ক্ষমতাৰ যুদ্ধত লিপ্ত হৈ আত্মধ্বংসী যজ্ঞৰ আৰম্ভ কৰিছে৷ ইয়াৰে কোনোবা এটা শিবিৰৰ চক্ৰান্ততেই ব্যাধৰ কাড়বিদ্ধ হৈ মৃত্যুবৰণ কৰা শ্ৰীকৃষ্ণৰ আত্মকথন, আত্মসমালোচনা আৰু আত্মোৎলব্ধিৰ মাজেৰে প্ৰজন্মৰ সংঘাত, ক্ষমতাৰ যুদ্ধই অনা কৰুণ পৰিসমাপ্তিৰ ৰূপায়ণ গল্পকাৰে কৰিছে৷ ‘এজাক এলেহুৱা কাউৰীৰ সাধু’য়েও বহন কৰিছে প্ৰজন্মৰ সংঘাতৰ চিত্ৰ৷ বৃদ্ধ অভিজ্ঞতাসমৃদ্ধ কাউৰী বায়সৰ দূৰদৰ্শী পৰামৰ্শ নামানি ‘প্ৰগতিবাদী’ কৰিৎকৰ্মা নিৰ্দেশিত সহজ পথেৰে আগবঢ়াৰ ফলশ্ৰুতিত অবন্তী ৰাজ্যৰ কাউৰী-সমাজলৈ আহি পৰা বিপদৰ মাজেৰে তথাকথিত সোৰোপা প্ৰগতিশীলতাক গল্পকাৰে সমালোচনাৰ কেন্দ্ৰ কৰি লৈছে৷ গল্পটোত  প্ৰজন্মৰ ব্যৱধানে অনা ৰুচিবোচৰ আৰু মূল্যবোধৰ পৰিৱৰ্তনৰো আভাস দাঙি দিয়া হৈছে৷ পুৰাকথা আৰু লোককথাৰ পুনৰকথনেৰে লিখা এই গল্পদুটাৰ সুকীয়া চৰিত্ৰই গল্পকাৰ হিচাপে প্ৰণৱজ্যোতি ডেকাৰ অসাধাৰণ দক্ষতা আৰু আংগিকগত বিচৰণ-পৰিসৰৰ ব্যাপকতাৰো প্ৰমাণ দাঙি ধৰে৷

সত্তৰ দশকৰ পৰা পৰিৱৰ্তিত পৰিস্থিতিৰ প্ৰেক্ষাপটত ৰামধেনু যুগৰ উদাৰতাবাদ কেনেদৰে গভীৰ অন্তৰ্মুখী, পীড়াদায়ক আৰু ৰহস্যময় ৰূপ পৰিগ্ৰহণ কৰিছে সেই সম্পৰ্কে হীৰেন গোহাঁয়ে ‘‘Assamese in 1971’’ শীৰ্ষক Indian Literature[অক্টোবৰ-ডিচেম্বৰ সংখ্যা, ১৯৭২]ত প্ৰকাশিত এটি নিবন্ধত সবিস্তাৰে আলোচনা কৰিছে৷ এই পৰিৱৰ্তিত পৰিস্থিতিয়ে মধ্যবিত্তীয় ভণ্ডামি আৰু নৈতিকতাৰ সংকীৰ্ণ স্বৰূপৰ প্ৰতি তীক্ষ্ণ ব্যংগাত্মক দৃষ্টিক যি অনুপ্ৰেৰণা প্ৰদান কৰিছে সেই প্ৰেক্ষাপটতেই প্ৰণৱজ্যোতি ডেকাই ব্যংগ-ভাষাক কলাত্মক আৰু কাৰিকৰী ভাৱে এক উন্নত স্তৰলৈ নি গল্প লিখিছে আৰু অসমীয়া গল্পসাহিত্যক প্ৰদান কৰিছে বিশেষ সমৃদ্ধি৷ হীৰেন গোহাঁইৰ ভাষাত–On the other hand, while the liberalism of the Ramdhenu period was not without broad, if confused social awareness and rich human sympathy, the liberalism of the present day is deeply introverted, anguished and mystical. It is verging on the borders of cynical despair ennui. On the other hand the new situation has also inspired the sharp satirical eye for hypocrisy and cant. Pranabjyoti Deka has brought the art of satire to a new level of technical excellence and perceptive power. Even the humanists of older generation cock a wary eye now and then at the scene before them. মানুহৰ মুখাপিন্ধা-চৰিত্ৰৰ নিৰ্দয় উন্মোচনৰ লগত অনুভূতিৰ নিয়ন্ত্ৰিত তিক্ততাৰ সমন্বয় সাধনেৰে[‘‘...combines ruthless exposure of pretense with a controlled bitterness of feeling.’’ , উল্লিখিত প্ৰবন্ধ] সামগ্ৰিকভাৱে প্ৰণৱজ্যোতি ডেকাৰ গল্প হৈ পৰিছে–ৰূঢ় বাস্তৱৰ ব্যংগাত্মক কথকতা৷